Ed Whitlock -VĐV 85 tuổi chạy nhanh tới mức giới khoa học cũng phải kinh ngạc

Người đàn ông Canada 85 tuổi, người đã phá kỷ lục 4 giờ trong cuộc đua marathon tuần trước, hiện đang nắm giữ 22 kỷ lục thế giới chạy đường trường ở mọi lứa tuổi.

Ed Whitlock là ai ?

Ed Whitlock (sinh năm 1931 và qua đời năm 2017 vì ung thư tuyến tiền liệt) sinh ra tại chính miền đất Ontario, nơi ông đã dành phần lớn cuộc đời mình để gắn bó với những con đường, những bài chạy yêu thích của riêng ông. Với chiều cao 173cm và cân nặng chỉ khoảng 49-51kg, ông không phải là người có thể hình nổi bật so với các vận động viên chuyên nghiệp trẻ tuổi. Thế nhưng, điều làm nên sự khác biệt ở Ed Whitlock chính là khả năng duy trì thể lực cực kỳ ấn tượng bất chấp tuổi tác và các quy luật tự nhiên của quá trình lão hóa.

Câu chuyện của ông bắt đầu từ một niềm đam mê mãnh liệt và sự tự do trong cách tập luyện của chính mình. Không có huấn luyện viên, không sử dụng các thiết bị đắt tiền hay chế độ dinh dưỡng phức tạp, Ed Whitlock thường xuyên chạy trong nghĩa trang gần nhà, chạy liên tục hàng giờ đồng hồ, không bị giới hạn bởi thời tiết hay các tiêu chuẩn hiện đại của thể thao.

Thay vì để tuổi tác làm giảm sút khả năng, ông còn liên tục phá vỡ các kỷ lục của chính mình trong các cuộc thi chạy dài, là người cao tuổi nhất hoàn thành marathon trong vòng chưa đầy 4 giờ – một thành tích khiến giới khoa học phải ngỡ ngàng.

Không chỉ dừng lại ở đó, Ed Whitlock còn là người mang lại nhiều bài học quý giá về cuộc sống và chức năng của cơ thể con người ở tuổi già. Các bài kiểm tra sức khỏe mà ông thực hiện cho thấy khả năng ôxy tối đa của ông cao ngang ngửa với các vận động viên đẳng cấp Olympic, thậm chí còn tốt hơn nhiều người trẻ tuổi.

Nhìn ông chạy vẫn như một biểu tượng của sự bền bỉ, một minh chứng rõ ràng về việc chúng ta có thể làm được nhiều hơn những gì mình nghĩ, miễn là có đam mê và ý chí quyết tâm.

Xem thêm: Cách tập luyện để chạy Marathon nhanh hơn từ 3-4 phút

Bí ẩn bất tử của Ed Whitlock

Thế kỷ còn khá mới mẻ, nhưng sẽ thật khó để không đưa Ed Whitlock lên vị trí dẫn đầu trong bảng xếp hạng Nam vận động viên chạy bộ của thế kỷ. Chắc chắn rồi, Kenenisa Bekele đã có kỷ lục thế giới, huy chương vàng Olympic và thành tích marathon nhanh thứ hai từ trước đến nay, 2:03:03. Còn Eliud Kipchoge thì có thành tích ấn tượng với chức vô địch thế giới 5.000 mét năm 2003 và chiến thắng tại Olympic Marathon chỉ hai tháng trước.

Tuy nhiên, Whitlock, người đàn ông Canada 85 tuổi dường như không tuổi và chắc chắn là vô song đến từ Milton, Ontario, đã đạt được một sự thống trị vô song. Một tuần trước, ông đã lập kỷ lục gần đây nhất của mình, chạy marathon 3:56:34 tại Toronto. Điều đó giúp Whitlock trở thành người 85 tuổi đầu tiên chạy dưới 4:00 ở cự ly kinh điển này. Ông cũng là người lớn tuổi nhất từng phá vỡ kỷ lục 3:00 ở marathon, với thành tích 2:58:40 khiến cả thể xác lẫn tinh thần đều phải kinh ngạc ở tuổi 74.

Khi tìm kiếm trên trang ARRS.run các kỷ lục theo độ tuổi cho ba cự ly chính—5K, bán marathon và marathon—tên của Whitlock xuất hiện 22 lần. Nếu bạn là một vận động viên chạy bộ 60, 70 hoặc 80 tuổi, bạn chỉ có thể đọc chúng và khóc.

Để có một so sánh thú vị khác, hãy xem tỷ lệ marathon/5K năm 2016 của ngôi sao người Mỹ Galen Rupp và Whitlock. Năm nay là năm đầu tiên Rupp chạy marathon, người đã giành huy chương đồng tại Olympic Marathon ở Rio với thành tích 2:10:05. Thành tích tốt nhất của anh ở cự ly 5.000 mét năm nay là 13:20.69. Whitlock đã chạy ở cả hai cự ly này trong phần lớn thế kỷ này. Năm 2016, anh đã đạt thành tích tốt nhất là 3:56:34 và 24:03.99.

Điều đó mang lại cho Rupp tỷ lệ 9,78 (2:10:05/13:20,69), trong khi tỷ lệ của Whitlock là 9,82. Nói cách khác, khi tăng khoảng cách, vận động viên 85 tuổi này có thể duy trì tốc độ gần như vận động viên 30 tuổi.

Kỷ lục thế giới của Ed Whitlock ở nội dung 5K, bán marathon và marathon

Lưu ý: Những năm Whitlock không giữ kỷ lục chủ yếu là những năm anh bị thương hoặc không chạy hết quãng đường đã cho.

Một con người với khả năng sinh lý khiến khoa học bất ngờ

Điều đặc biệt của cuộc đời Ed Whitlock chính là phương pháp luyện tập hết sức giản dị nhưng lại hiệu quả đến không ngờ.

Tiến sĩ Michael Joyner, một nhà nghiên cứu tại Phòng khám Mayo, người đã nghiên cứu về hiệu suất và quá trình lão hóa, cho biết: “Anh ấy gần như là người có quá trình lão hóa tối thiểu nhất mà bạn có thể đạt được“.

Sự nghiệp của Whitlock vừa phi truyền thống vừa đáng chú ý. Đầu tiên, anh tập luyện một mình tại Nghĩa trang Milton Evergreen gần nhà ở ngoại ô Toronto. Anh chạy bộ ba hoặc ba tiếng rưỡi mỗi lần, không hề bận tâm đến giao thông, những cư dân hay những lý thuyết và thiết bị tập luyện hiện đại.

Tại giải Marathon Toronto, anh ấy đã chạy với đôi giày 15 năm tuổi và chiếc áo ba lỗ 20 hoặc 30 năm tuổi. Anh ấy không có huấn luyện viên. Anh ấy không áp dụng chế độ ăn kiêng đặc biệt nào. Anh ấy không ghi lại quãng đường chạy. Anh ấy không đeo máy đo nhịp tim. Anh ấy không tắm nước đá, không mát-xa.

Anh ấy xúc tuyết vào mùa đông và làm vườn vào mùa hè nhưng không nâng tạ, không gập bụng hay chống đẩy. Anh ấy tránh giãn cơ, ngoại trừ ngày thi đấu. Anh ấy không dùng thuốc, chỉ dùng một loại thực phẩm bổ sung có thể hoặc không thể giúp ích cho đầu gối.

Điểm mạnh của anh ấy là vóc dáng nhỏ nhắn: cao 1m73 và nặng từ 49-51kg. Anh ấy cũng có khả năng vận chuyển oxy cực lớn; khả năng duy trì khối lượng cơ bắp hiếm có ở độ tuổi của mình; dáng đi uyển chuyển; và sự quyết tâm không ngừng nghỉ để vượt qua giới hạn thời gian, cả về thể lực lẫn tinh thần khi về đích.

“Tôi tin rằng con người có thể làm được nhiều hơn những gì họ nghĩ“, Whitlock, một kỹ sư khai thác mỏ đã nghỉ hưu, sinh ra ở vùng đô thị London và nói bằng giọng tự giễu cợt theo kiểu Anh, chia sẻ. “Phải đủ ngốc nghếch mới dám thử.”

Bốn năm trước, ở tuổi 81, Whitlock đã trải qua một loạt các bài kiểm tra sinh lý và nhận thức tại Đại học McGill ở Montreal. Một trong những bài kiểm tra đó đo VO2 max của ông, lượng oxy tối đa mà cơ bắp có thể tiêu thụ và sử dụng trong quá trình tập luyện. Chỉ số này được đo bằng mililit oxy trên mỗi kilôgam trọng lượng cơ thể mỗi phút. Chỉ số này càng cao, thể lực hiếu khí của một người càng tốt.

Một vận động viên trượt tuyết hàng đầu Olympic có thể có VO2 max là 90, so với 20 của những người ở độ tuổi 80. Điểm số của ông Whitlock là 54, một con số đáng kinh ngạc.

Russell Hepple, một nhà sinh lý học thể dục đã thực hiện các bài kiểm tra trên Whitlock tại McGill cùng với đồng nghiệp và vợ ông, Tanja Taivassalo, cho biết con số này gần tương đương với một người ở độ tuổi đại học nhưng là vận động viên nghiệp dư.

Scott Trappe, giám đốc phòng thí nghiệm hiệu suất của con người tại Đại học Ball State ở Muncie, Indiana, người đã nghiên cứu các vận động viên trượt tuyết băng đồng người Thụy Điển, những người vẫn tiếp tục đạt thành tích cao ở độ tuổi 80 và đầu 90, bao gồm cả nhà vô địch Olympic năm 1948 Martin Lundstrom, cho biết chỉ số VO2 max là 54 dường như là con số chưa từng có đối với những người được kiểm tra ở độ tuổi 80.

“Không có gì cao hơn thế trong tài liệu” Trappe nói về Whitlock. “Đó là một sự phi thường về mặt sinh lý.”

Tại McGill, Whitlock cũng đã được chụp chiếu và sinh thiết cơ. Đơn vị chức năng nhỏ nhất của cơ được gọi là đơn vị vận động, bao gồm một tế bào thần kinh và các sợi cơ mà nó kích hoạt. Số lượng đơn vị vận động hoạt động giảm dần theo tuổi tác.

Ví dụ, một người trưởng thành trẻ khỏe mạnh có khoảng 160 đơn vị vận động ở cơ chày trước. Ở một người tám mươi tuổi, con số đó có thể giảm xuống còn khoảng 60 đơn vị vận động, theo Hepple, nhưng Whitlock vẫn giữ được “gần 100“.

Ông cho biết, sự bảo tồn này phần lớn có thể được giải thích bằng mức độ cao mãn tính của các chất hóa học lưu thông, được gọi là neurotrophin, có tác dụng bảo vệ và nuôi dưỡng tế bào thần kinh, giúp chúng tồn tại.

“Đó là một lợi thế lớn“, Hepple, người vừa chuyển đến Đại học Florida và đang tiếp tục phân tích nghiên cứu của mình về Whitlock và các vận động viên lớn tuổi khác, cho biết. “Nếu bạn có nhiều đơn vị vận động hơn, xét theo tuổi tác, điều đó sẽ phản ánh việc duy trì khối lượng cơ tốt hơn, từ đó chuyển thành sức mạnh tốt hơn.”

Mặc dù mái tóc Prince Valiant của Whitlock đã bạc trắng và mỏng từ lâu, nhưng một bức ảnh chụp ông chạy bộ khi mới ngoài 20 tuổi cho thấy vóc dáng của ông rất giống với dáng người bát tuần của ông, Hepple cho biết.

“Đây thực sự là một bức tranh đáng kinh ngạc“, ông nói. “Thông thường, một người ở độ tuổi của Ed có thể mất từ ​​một phần ba đến 40% khối lượng cơ trong khoảng thời gian đó. Việc anh ấy có được khối lượng cơ bắp gần như tương đương với độ tuổi 20, quả là một điều phi thường.”

Joyner của Mayo Clinic cho biết ngoài yếu tố di truyền, chắc chắn còn có nhiều yếu tố khác góp phần tạo nên sức bền đáng kinh ngạc của Whitlock.

Ông so sánh Whitlock với Joan Benoit Samuelson, nhà vô địch marathon Olympic năm 1984, người vẫn tiếp tục chạy marathon dưới ba giờ cho đến cuối tuổi 50 và cho biết bà sẽ thử sức với kỳ tích phi thường này khi đã ngoài 60 tuổi.

Cả Whitlock lẫn Benoit Samuelson đều không thể được coi là người hướng ngoại. Tuy nhiên, những vận động viên như họ, những người vẫn năng động khi về già, “vẫn chưa giết chết đứa trẻ 13 tuổi bên trong họ“, Joyner nói. Ông mô tả họ, nhìn chung, là những người tò mò, tương đối tự do và tràn đầy “sức sống thể chất lẫn tinh thần“, không khác mấy so với những người dì hoặc chú lớn tuổi cứ khăng khăng chơi súng nước trong các buổi họp mặt gia đình.

“Có những yếu tố sinh học; tôi không ngây thơ về điều đó” Joyner nói. “Nhưng thông điệp mà những người này muốn truyền tải không phải là họ là những kẻ lập dị. Mà là quá trình lão hóa, với một chút may mắn, nằm dưới sự kiểm soát của ý chí.”

Xem thêm: Nghiên cứu mới phát hiện VĐV chạy marathon sử dụng mô não làm nhiên liệu

Tuy nhiên, không thể tránh khỏi, ngay cả Whitlock cũng đã có những nhượng bộ nhất định trước tuổi tác. Cân nặng của anh trước giải Toronto Waterfront Marathon hồi tháng 10 đã giảm xuống còn 48kg, và anh tự hỏi liệu mình có đang bị teo cơ hay không.

Thành tích chạy marathon của ông ở tuổi 85 là 3:56:34, chậm hơn hơn một giờ so với thành tích 2:54:48 mà ông đạt được ở Toronto khi 73 tuổi trong cuộc đua được coi là vĩ đại nhất của ông.

Nếu tính theo độ tuổi, cuộc đua đó tương đương với việc một vận động viên chạy marathon ở thời kỳ đỉnh cao hoàn thành một cuộc đua marathon trong 2:04:48, chậm hơn kỷ lục thế giới hiện tại là 2:02:57 chưa đầy hai phút. Viết trên tờ The New York Times, nhà báo chuyên viết về chạy bộ Marc Bloom cho rằng thành tích của Whitlock năm 2004 có thể đã giúp anh trở thành “vận động viên xuất sắc nhất thế giới ở độ tuổi của mình“.

Trong cuộc đua kinh hoàng đó, nhật ký luyện tập của Whitlock cho thấy anh đã chạy 43 lần, mỗi lần ba giờ. Anh không đo quãng đường, nhưng tốc độ của anh lúc đó cho thấy một lần chạy ba giờ có thể vượt qua hơn 20 dặm, có lẽ lên đến 22 hoặc 23 dặm, không ngắn hơn nhiều so với quãng đường của một cuộc chạy marathon trọn vẹn.

Whitlock cho biết: “Tôi đã chuẩn bị cho cuộc đua đó tốt hơn nhiều so với trước đây hoặc kể từ đó“.

Năm 2016, anh lại lập thêm một loạt kỷ lục nhóm tuổi, bao gồm chạy bán marathon với thành tích 1:50.47. Tuy nhiên, việc tập luyện cũng bị gián đoạn thường xuyên hơn — do đau vai, đầu gối, hông và háng. Anh chỉ được chạy 16 lần, mỗi lần ba giờ, cho giải Toronto Marathon gần đây nhất. Tốc độ chạy của anh, 9:01/dặm, tuy ấn tượng, nhưng vẫn chậm hơn gần hai phút rưỡi so với tốc độ 6:40 mà anh đã chạy ở tuổi 73.

“Khi đến tuổi của tôi, tốc độ suy giảm đang tăng nhanh hơn” Whitlock nói. “Tôi chắc chắn rằng cứ mỗi năm, mỗi sáu tháng, sẽ có sự khác biệt. Tôi dường như không thể tập luyện đều đặn. Dù tình trạng đó có kéo dài hay không, tôi hy vọng là không.”

Kỷ lục marathon tiếp theo đang chờ đợi là ở độ tuổi 90 trở lên. Fauja Singh người Anh đã chạy 5:40:04 ở độ tuổi được cho là 92 vào năm 2003, nhưng kỷ lục của ông chưa được công nhận vì ông không thể xuất trình giấy khai sinh.

Ngoài ra, các nhà thống kê liệt kê kỷ lục nhóm tuổi này với nhiều mức độ khác nhau, chẳng hạn như 6:35:47 hoặc 6:46:34.

“Chúng ta hãy chờ xem tôi có còn chạy khi 90 tuổi không“, Whitlock nói. “Bạn không bao giờ biết chắc mình đã chạy chặng đua cuối cùng hay chưa. Tôi nghĩ mình có gen trường thọ” – một người chú của ông nói rằng ông sống đến 107 tuổi – “nhưng biết đâu đấy, bạn có thể bị xe buýt tông.”

Whitlock kể rằng khi còn là một cậu học sinh ở London vào những năm 1940, ông đã chạy một dặm trong 4 phút 34 giây. Sau đó, ông tham gia cùng câu lạc bộ chạy bộ Walton Athletic, giống như Chris Chataway, người đã dẫn Roger Bannister chạy một dặm dưới bốn phút đầu tiên vào năm 1954, và Alan Turing, nhà toán học đã phá vỡ mật mã Enigma của Đức trong Thế chiến II.

Sự nghiệp chạy bộ của Whitlock sa sút vào cuối thời đại học khi ông bị chấn thương gân Achilles ở bàn chân phải. Sau khi tốt nghiệp Trường Mỏ Hoàng gia tại Đại học Hoàng gia London năm 1952, ông di cư sang Canada, phía bắc Toronto, và không chạy bộ trong gần hai thập kỷ, cho đến năm 41 tuổi.

“Lúc đó chẳng có ai chạy ở đó cả” ông nói. “Tôi chẳng có tâm trạng nào để đi tiên phong cả.” Ông giữ được vóc dáng cân đối nhờ làm trọng tài bóng đá, đạp xe và đi bộ. Các nhà khoa học cho biết việc Whitlock nghỉ chạy bộ một thời gian dài có lẽ đã giúp các khớp xương của ông không bị tổn thương. Ông cũng đã nghỉ tập một năm ba lần để hồi phục sau cơn đau đầu gối.

“Anh ấy biết khi nào cần nghỉ ngơi“, Ed Young, người đồng sáng lập Hiệp hội Thống kê Đua xe Đường trường, cho biết.

Giải marathon đầu tiên của Whitlock diễn ra vào năm 1975, ở tuổi 44, do lo lắng của cha mẹ. Con trai út của ông, Clive, lúc đó 14 tuổi, đã chạy bộ mỗi ngày trong một năm và muốn thử sức với một cuộc thi marathon. “Chúng tôi đã cố gắng hết sức để thuyết phục thằng bé từ bỏ ý định đó“, Whitlock nói. “Nó không thể bị từ chối.”

Hai cha con chạy hết 3:09, và bốn năm sau, ở tuổi 48, Whitlock đã chạy marathon nhanh nhất của mình với thành tích 2:31. Ông càng thêm tâm huyết với sự kiện này sau khi nghỉ hưu và nỗ lực trở thành người đầu tiên từ 70 tuổi trở lên chạy 26 dặm, 385 yard dưới ba giờ. Trong giới chạy bộ và khoa học thể dục, ông đã trở thành “một ngôi sao nhạc rock“, Trappe nói.

Amby Burfoot, người chiến thắng giải Marathon Boston năm 1968 và là biên tập viên lâu năm của tạp chí Runner’s World, người vẫn tiếp tục chạy ở tuổi 70, cho biết: “Đối với một người đàn ông trông như thể cơn gió 10 dặm một giờ cũng có thể thổi bay ông ấy, Ed vẫn tiếp tục tiến lên, thiết lập con đường và kỷ lục của riêng mình và không ai có thể đến gần họ.”

Khi được hỏi tại sao vẫn tiếp tục chạy, Whitlock thẳng thắn nói rằng anh thích lập kỷ lục và được chú ý. Cách tiếp cận của anh vẫn thực tế. Anh nói rằng anh không cảm thấy hưng phấn khi chạy bộ, và không chạy vì sức khỏe. Anh thấy việc tập luyện rất cực nhọc, và ngay cả việc chạy đua cũng mang lại nhiều lo lắng như niềm vui. Ông nói “Cảm giác thực sự của niềm vui là khi về đích và nhận ra rằng mình đã làm tốt”.

Lời kết

Nhìn vào cuộc đời của Ed Whitlock, chúng ta không thể phủ nhận rằng lối sống tối giản, kết hợp với sự kiên trì và đam mê chân chính, chính là chìa khóa để kéo dài tuổi thọ thể chất. Ông chính là một minh chứng sống cho việc quan tâm đúng mức tới sức khỏe, không cần phái công nghệ cao hay phương pháp huấn luyện phức tạp, vì chỉ cần ý chí mạnh mẽ, con người hoàn toàn có thể vượt qua mọi giới hạn dường như không thể vượt qua.

Ed Whitlock chính là minh chứng cho những giới hạn của con người chỉ là do suy nghĩ và niềm tin của chính họ tạo ra. Với cuộc đời và thành tích vượt mọi giới hạn tuổi tác, ông là biểu tượng của sự năng động, ý chí mạnh mẽ và lòng đam mê chân thật dành cho thể thao. Những điều ông truyền đạt không chỉ là những gì về thể chất mà còn về tinh thần, về cách chúng ta sống mỗi ngày sao cho ý nghĩa và không để tuổi tác cản bước. Đối với ông, thể thao không chỉ là chạy bộ mà còn là biểu tượng của cuộc sống, của niềm tin vào sức mạnh nội tại của chính mình.

Việc học hỏi từ Ed Whitlock sẽ truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ, giúp mọi người hiểu rằng dù tuổi cao đến đâu, khả năng và tiềm năng của chúng ta vẫn còn rất lớn, nếu được nuôi dưỡng bằng đam mê và ý chí kiên cường. Chính những câu chuyện như của ông sẽ tiếp tục đóng vai trò thúc đẩy một cuộc sống năng động, khỏe mạnh cho mọi người, bất kể độ tuổi.

Xem thêm: Kỷ lục thế giới hoàn thành đường chạy 160km dưới 11 giờ đã bị phá