Chắc hẳn bạn đã từng nghe về khả năng chuyển hoàn năng lượng của giày nhưng chưa thật sự hình dung được nó diễn ra như thế nào và ảnh hưởng của nó lên giày chạy ra sao đúng không? Quả thực thì đây là một cụm từ khá mới, được chú ý nhiều hơn trong những năm gần đây khi các vật liệu tiên tiến như TPU, TPEE, PEBA và A-TPU xuất hiện. Trong bài giải thích này, iRace.vn sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Energy return – khả năng chuyển hoàn năng lượng của giày nha.
Energy return – Khả năng chuyển hoàn năng lượng là gì? Và tại sao nó lại quan trọng trong giày chạy bộ
Khả năng chuyển hoàn năng lượng của giày đề cập đến mức độ hiệu quả mà lớp foam đế giữa bật lại sau khi bạn tiếp đất trong một bước chạy. Thay vì hấp thụ toàn bộ lực tác động từ mỗi bước chạy, đôi giày sẽ lưu trữ lại một phần năng lượng đó, sau đó giải phóng nó để nó đẩy bạn tiến về phía trước. Độ bật lại này giúp bạn giảm lãng phí nỗ lực khi chạy và có thể cải thiện hiệu quả chạy.
Gel làm lạnh Starbalm Cold Gel 100ml
Những quan niệm sai lầm phổ biến về Energy return
Mối quan hệ giữa chuyển hoàn năng lượng và hiệu quả chạy
Khả năng chuyển hoàn năng lượng tốt hơn từ một đôi giày có thể cải thiện hiệu quả chạy nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Hiểu đơn giản là một đôi giày có trọng lượng nặng nhưng có khả năng hoàn trả tuyệt vời thì nó vẫn đòi hỏi nhiều nỗ lực hơn khi sử dụng một đôi giày có trọng lượng nhẹ và khả năng chuyển hoàn năng lượng thấp đi một chút. Trọng lượng, độ cứng và thiết kế giày đều ảnh hưởng đến kết quả chạy.
Nhưng có vẻ hiệu quả chạy cũng khó hiểu đúng không? Để mình định nghĩa rõ hơn về nó một chút nhé! Hiệu quả chạy là mức độ cơ thể bạn sử dụng năng lượng hiệu quả như thế nào khi chạy ở tốc độ ổn định. Nếu hiệu quả chạy tốt, bạn càng cần ít oxi, cần ít nỗ lực hơn để duy trì ở một tốc độ nhất định.
Mối quan hệ giữa chuyển hoàn năng lượng và hấp thụ sốc
Nhiều người chạy nhầm lẫn giữa khả năng chuyển hoàn năng lượng và khả năng hấp thụ sốc của giày. Sự thật đây là 2 thứ rất khác nhau. Một đôi giày có hoàn trả năng lượng cao không đồng nghĩa với việc mang lại khả năng hấp thụ sốc cao. Khả năng hấp thụ sốc phụ thuộc vào các yếu tố như cấu tạo giày, chiều dày đế, bề rộng đế giữa,…
Khả năng chuyển hoàn năng lượng và chiều dày đế
Khả năng chuyển hoàn năng lượng và chiều dày đế không có liên kết chặt chẽ. Thực tế, có những đôi giày với đế cao chót vót đến 40 mm nhưng chỉ mang lại dưới 55% hoàn trả năng lượng, trong khi những đôi khác với đế vừa lại tiến gần 80%. Độ dày đế giày không phải là chìa khóa trong khả năng chuyển hoàn năng lượng mà quan trọng là bản thân foam sẽ tạo ra sự khác biệt lớn nhất về độ nảy và độ phản hồi.
Giày chạy nhẹ hơn thường có khả năng chuyển hoàn năng lượng tốt hơn, tại sao?
Trong hầu hết đôi giày thì trọng lượng giày nhẹ hơn thường mang lại khả năng hoàn trả năng lượng cao hơn nhưng điều đó không khẳng định rằng giảm trọng lượng giày thì khả năng hoàn trả năng lượng tăng. Điều thực sự ảnh hưởng vẫn nằm ở foam. Foam tiên tiến như PEBA hay A-TPU sẽ nhẹ và phản hồi tốt hơn EVA. Bên cạnh đó, trọng lượng giày nhẹ tự nó cũng đã có lợi ích riêng. Không tăng khả năng chuyển hoàn năng lượng nhưng có thể cải thiện hiệu quả chạy do cần ít nỗ lực hơn.
Kem massage giảm đau nhức cơ Starbalm Massage Lotion 200ml
Những phần nào của giày chạy ảnh hưởng đến khả năng chuyển hoàn năng lượng?
Mọi thứ bên dưới bàn chân bạn đều ảnh hưởng đến khả năng chuyển hoàn năng lượng: foam, plate, lót giày và đế ngoài đều đóng vai trò quan trọng. Còn phần upper nằm bên trên bàn chân không ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hoàn trả năng lượng nhưng có thể làm giảm hiệu quả chạy do tăng trọng lượng giày.
Foam
Foam trong giày chạy là yếu tố quan trọng nhất để cải thiện khả năng chuyển hoàn năng lượng. Và chiều dày đế cũng đóng vai trò then chốt. Một lớp foam mỏng thì khi chân tiếp đất sẽ chạm đáy nhanh và ngừng cung cấp độ bật, do đó các đôi giày đua thường có độ dày đế xoay quanh 40 mm. Nhưng cũng lưu ý là nếu đế quá dày thì bạn cũng bắt đầu mất dần hiệu quả do trọng lượng giày tăng.
Dây Giày Thông Minh Phản Quang 3 Vạch LiveFit Lock Laces
Plate
Tấm plate không mang lại nhiều độ bật riêng nhưng nó đóng vai trò chủ chốt là giúp phân bổ áp lực đồng đều hơn trên foam. Không có plate, bàn chân bạn khi ấn xuống sẽ có vùng chịu nhiều tải hơn vùng khác. Plate giúp lực phân bổ trên diện tích lớn hơn, cho phép foam nén và giãn hiệu quả hơn, giúp tăng khả năng hoàn trả năng lượng, tăng độ cứng và cải thiện độ ổn định.
Lót giày
Lót giày là lớp foam đầu tiên chân bạn tiếp xúc vì vậy đương nhiên nó đóng vai trò trong chuyển hoàn năng lượng. Nhiều nhà sản xuất đã làm lớp lót giày dày hơn như một cách tiếp cận khả năng hoàn trả năng lượng cao hơn.
Đế ngoài
Đế ngoài là lớp ngoài cùng tiếp xúc với mặt đất, nó cần cứng để chịu được mài mòn từ mặt đường. Đối với giày chạy hằng ngày, đế ngoài cứng và dày để đảm bảo độ bền, đồng nghĩa với việc khả năng hoàn trả năng lượng cũng bị giảm, tạo cảm giác cùn nhẹ. Ngược lại, các đôi giày chạy tempo và giày đua thường có lớp cao su mỏng hơn để tăng khả năng hoàn trả năng lượng và giữ nguyên độ bật tự nhiên của foam, song cũng phải hy sinh về độ bền giày.
Mục đích chạy của bạn là gì?
Khả năng chuyển hoàn năng lượng là yếu tố then chốt cho hiệu suất, nhưng có phải lúc nào bạn cũng cần một đôi giày có khả năng chuyển hoàn năng lượng cao không? Không! Nó còn phụ thuộc vào mục đích chạy của bạn nữa.
Tốc độ chạy càng chậm, khả năng chuyển hoàn năng lượng càng ít quan trọng. Nếu bạn cần tập trung cho hiệu năng? Vậy có nghĩa là bạn cần khả năng chuyển hoàn năng lượng cao. Nhưng nó không thực sự cần thiết trong các buổi phục hồi hay các bài chạy dễ. Để chạy phục hồi, bạn có thể ưu tiên giày cho cảm giác êm, lớp foam mềm và khả năng hấp thụ sốc tốt, giảm áp lực lên các khớp tối đa.
Các loại foam ảnh hưởng như thế nào đến khả năng chuyển hoàn năng lượng
EVA (Khả năng chuyển hoàn năng lượng thấp)
EVA (Ethylene-Vinyl Acetate) là loại foam nhẹ, có gái cả phải chăng, được dùng rất nhiều trong giày chạy bộ, nó cung cấp độ êm cơ bản nhưng bị nén nhanh và thiếu độ bật lại nên khả năng chuyển hoàn năng lượng của EVA thấp, xuống cấp nhanh khi chịu tải.
EVA siêu tới hạn/Pha trộn EVA (Khả năng chuyển hoàn năng lượng thấp/trung bình)
EVA siêu tới hạn mang lại khả năng hoàn trả năng lượng tốt hơn EVA và giảm trọng lượng đáng kể so với EVA. Do đó, ở cùng một mức giá, chọn EVA siêu tới hạn luôn tốt hơn EVA thường. Ngoài ra, nhiều thương hiệu cũng bắt đầu pha trộn EVA với các vật liệu có độ bật cao như PEBA để nhận lại độ hoàn trả năng lượng cao hơn.
TPE (Khả năng chuyển hoàn năng lượng thấp/trung bình)
TPE – viết tắt là “Thermoplastic Elastomer”, một hỗn hợp nhựa giống cao su mang lại độ linh hoạt và độ bật vừa phải. Dù phản hồi tốt hơn EVA nhưng nó kém nảy hơn và ít được dùng trong các giày hiệu năng cao, thường dùng nhiều trong các mẫu giày tầm trung.
TPU (Khả năng chuyển hoàn năng lượng trung bình/cao)
TPU (Thermoplastic Polyurethane) là loại foam đặc hơn, bền hơn, nổi tiếng với độ bật tốt và khả năng chống va đập mạnh. Đúng là TPU mang lại khả năng chuyển hoàn năng lượng cao hơn EVA nhưng nó cũng tăng trọng lượng đáng kể, hoạt động tốt hơn ở nhiệt độ lạnh và bền hơn dưới khói lượng tập luyện lớn.
Thanh Hạt Năng Lượng Faminuts Nutsbar Energy - 4 Mùi vị - Hộp 4 thanh 160g
145,000vnđ
Energy Hammer Bar 50g
70,000vnđ
Thanh năng lượng Natural Energy Bar Lecka 4 mùi
39,000vnđ
Viên Uống Điện Giải Hammer Nutrition Endurolytes Extreme 3 viên
35,000₫TPEE (Khả năng chuyển hoàn năng lượng cao)
TPEE (Thermoplastic Polyester Elastomer) cải thiện hơn so với TPE thông thường nhờ độ đàn hồi, độ bền và khả năng chống mỏi cao, mang lại hoàn trả năng lượng tốt và hiệu năng ổn định.
PEBA (Khả năng chuyển hoàn năng lượng cao)
PEBA là vật liệu được lựa chọn cho phần lớn giày thi đấu từ năm 2017 đến nay, nó mang lại độ bật xuất sắc, độ bền tốt và giữ được đặc tính ngay cả trong những điều kiện khắc nghiệt.
A-TPU (Khả năng chuyển hoàn năng lượng cao)
A-TPU mang lại cảm giác bật nảy, phản hồi tốt với hiệu năng tương đương PEBA. Nó cũng cho khả năng chống mỏi foam tốt hơn – phù hợp cho các marathoner. Cho đến nay, nhiều hãng đã tích hợp thành công loại foam này vào giày thi đấu và tương lai, A-TPU sẽ bắt đầu thay thế PEBA trong nhiều mẫu giày cao cấp sau này.
Thời tiết lạnh có ảnh hưởng gì đến khả năng chuyển hoàn năng lượng hay không?
Các foam cao cấp như PEBA và A-TPU giữ phong độ đáng kể, duy trì được phần lớn khả năng hoàn trả năng lượng của chúng ngay cả trong điều kiện lạnh. Ngược lại các foam kia thì sụt giảm mạnh. Tóm lại, nếu bạn đang chạy trong thời tiết lạnh, hãy đầu tư vào foam càng cao cấp thì càng đáng giá.
Tóm lại
Không có một đôi giày nào đạt khả năng chuyển hoàn năng lượng là 100% cả và hiệu quả thực tế cũng không đảm bảo đúng cho tất cả mọi người. Cuối cùng, vẫn phụ thuộc vào người chạy. Hãy chọn một đôi giày phù hợp với mục đích, ngân sách của bạn, miễn sao là bạn hài lòng và cảm giác thoải mái mới là quan trọng nhất.
Xem thêm: Cấu tạo giày chạy bộ – 6 bộ phận chính
